Populisme

Wij zijn het volk,
Over de culturele uitingen van het populisme

In grote delen van de wereld viert het populisme op dit moment hoogtijdagen. Men kan dan denken aan populaire leiders als Trump, Milei, Bolsenaro in Noord- en Zuid-Amerika. Maar ook in Europa is het populisme onmiskenbaar aan een opmars begonnen. Men denke aan de AFD in Duitsland, de neofascistische partij van Meloni, het Front National van Le Pen, de ontwikkelingen in Hongarije en uiteraard aan de verkiezingsoverwinning van de PVV in Nederland.

Globaal genomen kunnen we de term omschrijven als de politieke beweging, die aan de wensen van het volk, dat tegenover de gevestigde elite gesteld wordt, tegemoet te komen. Daarbij hoeven we niet meteen aan rechtse politiek te denken, want met name in Zuid-Amerika valt zeker van links populisme te spreken. Soms beschouwen onderzoekers de Nederlandse SP ook wel als een links populistische partij.

Er zijn talrijke boeken over de politieke stroming geschreven, maar dat geldt niet voor de ‘culturele’ uitingen – romans, autobiografieën, dialogen, songs en gedichten – van populisten. In zijn lezing gaat Hans van Stralen deze teksten nader als literatuurwetenschapper onderzoeken. Daarbij beperkt hij zich tot de zojuist genoemde documenten, die door Nederlandse populisten – Baudet, Van der Plas, Verdonk, Fortuyn e.d. – geschreven zijn.

De veronderstelling is dat populisten in deze documenten vaak weliswaar meer impliciet, maar ook duidelijker en feller hun ideologie tot uiting brengen. Zo lezen we hierin tamelijk boude uitspraken over de burger, het volk, de elite, de leider en de politiek in het algemeen. Ook treedt duidelijk een zekere zelfingenomenheid en de afkeer van personen die als buitenstaander gezien worden op de voorgrond. Het woord dat echter het meest frequent valt in de culturele uitingen van Nederlandse populisten is: ‘gewoon’. Van Stralen zal aan het slot van zijn lezing aangeven dat achter dit woord een onuitgesproken wereldbeeld schuilgaat.
———–

Hans van Stralen (1954) studeerde theologie, filosofie, Nederlandse taal-en letterkunde en literatuurwetenschap aan diverse universiteiten. In 1990 promoveerde hij op het fenomeen ‘bewustzijn’ in modernistische literatuur en in 2009 schreef hij zijn dissertatie in de theologie over bekeringen. In 1997 studeerde hij af in de filosofie. Hij heeft diverse studies over de hermeneutiek, het existentialisme en over de relatie tussen literaire en religieuze/filosofische teksten gepubliceerd. Hij was als literatuurwetenschapper en theoloog van 1985-2022 aan diverse universiteiten in Nederland verbonden en woont sinds ruim een jaar in Amersfoort. Onlangs verscheen zijn boek over het werk van Godfried Bomans.

waar:          Boekhuis, Zonnehof-Oost 15
wanneer:  donderdag 7 maart 2024
tijd:             15:00 tot ca. 17:00
kosten:      € 6